Казанда “Мәҗит Гафури мирасы һәм хәзерге заман” фәнни җыены узды

Быел татар һәм башкорт әдәбиятлары классигы, шагыйрь, прозаик, драматург, публицист һәм җәмәгать эшлеклесе Мәҗит Гафуринең тууына 130 ел була. Казанда әдипкә багышланган бөтенрусия фәнни-гамәли конференциясе узды.

Гасырлар үтеп, җәмгыять тәртибе һәм иҗтимагый тормышның нигезе үзгәрү белән генә әдәби йолдызларның әһәмияте кимеми. Бу Мәҗит Гафури кебек, татар һәм башкорт халыклары әдәбиятлары өчен әйтеп бетергесез зур өлеш керткән, шәхесләргә карата әйтелгәндә тагын да киң мәгънәгә ия була.

Конференциянең бөтенрусия күләмендә уздырылуы исә Мәҗит Гафуринең иҗаты белән якыннан кызыксынуның бүгенге көндә дә кимемәве хакында сөйли. Җыенда Казан, Алабуга, Минзәлә, Уфа, Екатеринбур шәһәрләренән, Сембер өлкәсеннән килгән биш дистәгә якын галим катнашты.

Татарстан язучылар берлеге рәисе Илфак Ибраһимов сүзләренчә, XX гасыр башында татар әдәбияты мәйданына аяк баскан галимнәр арасында Мәҗит Гафури аерым бер урын алып тора.

“Ул беренче булып милли гамьне, милли кичерешләрне шигрият байрагы итеп күтәргән шәхес. Гафури иң беренче булып мин – татар, мин – милләтче, дип дога кылган кеше. Бу үз заманы өчен бик зур кыюлык, гаярьлек сорый иде.

Аңа, ул замандагы вәзгыять тә зур йогынты ясаган. Татар хәятендә буржуаз мөнәсәбәтләр өстенлек алган чор бу. Шуңа бәйле рәвештә, билгеле, халыкта милли үз-аң үскән. Моңарчы үзләрен мөселман дип кенә йөргән халык вәкилләре этник тамырларын барлый башлаган. Ул чор матбугатында без татармы, төрекме дигән бәхәсләр дә куерган булган.

Мәҗит Гафури әдәбиятта беренче адымнарыннан башлап татарчылар арасында булган. Бераздан моңа Сәгыйть Рәмиевләр, Тукайлар, Дәрдеманд кебек кешеләр тавышы да кушылып киткән”, ди Илфак Ибраһимов.

Башкортстан республикасының Мәҗит Гафури һәм Салават Юлаев премияләре иясе, шагыйрь Ирек Киньябулатов, үз чыгышын Башкортстан сәламнәре белән башлап җибәрде.

“Башкортстанның беренче халык шагыйрен шушылай зурлыйсыз икән, сез үзегезне дә шушылай зурлыйсыз. Сезгә бик зур рәхмәт. Гафуринең исеме татар халкы өчен дә башкорт халкы өчен дә бик якын. Якутлар да, калмыклар да Гафури – безнең милләт кешесе дип әйтсәләр, минем түбәм күккә тиер иде.

Без бүген монда Гафури башкорт дип, аның шәҗәрәсен өйрәнергә килмәдек. Сез аны болай да яхшы беләсездер, дип уйлыйм. Сезне берни белән дә аптыратып булмый.

Минем Гафуринең, безнең өчен кадерле булганын күрсәтү өчен берничә сүз генә әйтәсем килә.

Безнең иң зур театрыбыз Мәҗит Гафури исемен йөртә. Иң зур паркыбыз Мәҗит Гафури исемен йөртә. Иң матур урамыбыз Гафури исемен йөртә.

Башкортостандагы Мәҗит Гафури исемен йөрткән күмәк хуҗалыкларның берсе генә дә таралмады, башкалар таралып бетеп бара. Мин Гафури исеменең нәрсә икәнен әйтер өчен генә боларны искә төшерәм”, диде Ирек Киньябулатов.

Конференциянең пленар утырышында Мәҗит Гафуринең татарныкымы, башкортныкымы булуы хакында чыгышлар яңгырады.

Күренекле галим Хатыйп Миңнегуловтан Мәҗит Гафуринең кайсы ягы белән безгә тагын да кадерле булуын сорагач, ул болай диде:

“Иң беренче чиратта аның милләт ягын әйтер идем. Гафуринең татар булуы, татар гаиләсеннән, татар авылыннан булуы бер аксиома. Моны расларга да кирәкми.

Әйтик Пушкин да бит эфиоп булган, ләкин бит ул үзен эфиоп дип әйтмәгән. Гафури үзенең бөтен иҗатын татар телендә язган. Аннан тыш әле ул үзен һәрвакыт татар углы, мин татар өчен, милләтем-милләтем дип язган. Бу ягы да бар бит әле аның”, ди Хатыйп Миңнегулов

Башкортостанның Гафури районы хакимиятенең кадрлар һәм халык белән эшләү бүлеге җитәкчесе, районның башкортлар корылтае башкарма комитеты рәисе Галинур Калмырзин үз чыгышында Мәҗит Гафуринең ике халыкны берләштерүче шәхес булуын белдерде. Галинур әфәнде сүзләренчә, Мәҗит Гафуринең иҗаты шулкадәр киң, ул башкортка да татарга да, хәтта бөтен төрки дөнья өчен дә җитә.

“Миннән алда чыгыш ясаучылар аны аерым билгеләп алып, тик татар шагыйре дип кенә әйтәләр. Бездә кайбер кешеләр аны бары тик башкорт дип кенә беләләр. Менә шушы җәһәттән мин, әгәр дә Мәҗит Гафури ике халыкка да бердәй хезмәт иткән икән, бу ике халык тарафыннан да үз улы итеп кабул ителә икән, бүген килеп синеке-минеке дип бәхәсләшеп тору бер дә кирәкле түгелдер, дип уйлыйм.